W obecnej sytuacji pandemicznej służba zdrowia działa na innych zasadach. Pacjenci nie mogą swobodnie przyjść do przychodni. Powyższe obostrzenia mają oczywiście przeciwdziałać rozpowszechnianiu się wirusa. W związku z tym wprowadzono możliwość konsultacji online lub telefonicznej. Czy w związku z tym może zajść zwolnienie usług medycznych z VAT? Opodatkowanie usług medycznych podatkiem VAT Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. W myśl art. 7 ust. 1 ustawy o VAT przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Natomiast w myśl art. 8 ust. 1 ww. ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7. Tym samym usługi medyczne są opodatkowane podatkiem VAT. Stanowią one bowiem świadczenie usług w świetle powyższej definicji ustawowej. Co do zasady usługi te są albo opodatkowane stawką podatku w wysokości 23%, albo korzystają ze zwolnienia z podatku VAT. Zwolnienie usług medycznych z VAT Zakres i zasady zwolnienia od podatku dostawy towarów lub świadczenia usług zostały określone w art. 43 ustawy. Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT zwalnia się od podatku usługi w zakresie opieki medycznej służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia oraz dostawę towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane, wykonywane w ramach działalności leczniczej przez podmioty lecznicze. Ponadto zwalnia się od podatku usługi w zakresie opieki medycznej służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, świadczone w ramach wykonywania zawodów: lekarza i lekarza dentysty, pielęgniarki i położnej. Powyższe zwolnienia od podatku od towarów i usług uzależnione są więc od spełnienia łącznie dwóch przesłanek: przesłanki o charakterze przedmiotowym dotyczącej rodzaju świadczonych usług, tj. usług w zakresie opieki medycznej służących profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, a także przesłanki o charakterze podmiotowym, odnoszącej się do usługodawcy, który musi być podmiotem leczniczym bądź osobą wykonującą zawód lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki, położnej, psychologa lub inny zawód medyczny w rozumieniu ww. art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o działalności leczniczej. Zatem powyższe zwolnienie ma charakter podmiotowo-przedmiotowy. Niespełnienie chociażby jednej z ww. przesłanek powoduje, że zwolnienie od podatku nie znajduje zastosowania. Biorąc pod uwagę powyższe, to cel usługi medycznej określa, czy powinna ona korzystać ze zwolnienia. Jeżeli z kontekstu wynika, że jej podstawowym celem nie jest ochrona zdrowia, w tym jego utrzymanie lub przywrócenie, lecz raczej udzielenie porady wymaganej przed podjęciem decyzji wiążącej się z konsekwencjami prawnymi, to wówczas zwolnienie nie będzie miało zastosowania. Wyrażenie „opieka medyczna” dotyczy działalności mającej na celu ochronę zdrowia ludzkiego i obejmuje opiekę nad pacjentem. Celem zwolnienia jest ułatwienie ochrony zdrowia ludzkiego, która obejmuje diagnozę i badania w celu sprawdzenia, czy osoba cierpi na jakąś chorobę i jeżeli to możliwe, zapewnia jej leczenie. Nie obejmuje diagnozy i badania w innym celu. Aby podlegać zwolnieniu, świadczenie powinno mieć cel terapeutyczny, tym samym liczy się nie charakter usługi, ale jej cel. Jeżeli nie jest nim diagnoza, opieka bądź leczenie chorób lub zaburzeń zdrowia, świadczenie takie nie podlega zwolnieniu z VAT. Usługi świadczone online Obecnie większość konsultacji odbywa za pomocą środków komunikacji na odległość. Powyższe wynika z sytuacji pandemicznej, a więc z przepisów prawa i zarówno lekarze, jak i pacjenci nie mogą jej stosować dowolnie. Przykład 1. Lekarz prowadzący indywidualną praktykę lekarską wykonał usługę konsultacji medycznej. Służyła ona profilaktyce leczenia chorób płuc. Konsultacja odbyła się online. Czy takie świadczenie służące profilaktyce może korzystać ze zwolnienia z VAT? W tym przypadku świadczenie usługi spełnia wszelkie przesłanki, aby mogło korzystać ze zwolnienia. Usługa konsultacji online jest zwolniona z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 19 lit. a ustawy o VAT. Przykład 2. Spółka będąca podmiotem leczniczym wykonała usługę konsultacji medycznej. Konsultacja odbyła się online. Powyższa usługa związana była z medycyną estetyczną (likwidacja zmarszczek). Czy takie świadczenie może korzystać ze zwolnienia? W tym przypadku podatnik nie skorzysta ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT. Powyższa usługa nie służy bowiem profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia. Mimo że usługę wykonuje podmiot leczniczy, nie może ona skorzystać ze zwolnienia. Przykład 3. Osoba fizyczna niebędąca lekarzem wykonuje konsultacje medyczne online związane z profilaktyką leczenia chorób depresyjnych. Mają one na celu znalezienie pomocy przez osoby z takimi dolegliwościami. W tym przypadku osoba wykonująca konsultacje nie jest podmiotem wymienionym w ustawie. Usługę wykonuje podmiot, który nie ma specjalnych uprawnień medycznych. Powyższa usługa nie jest więc zwolniona z podatku VAT. Podsumowując, istotny jest charakter i cel świadczonej usługi, a nie fakt jej świadczenia za pośrednictwem sieci internetowej. O zastosowaniu zwolnienia od podatku dla świadczonych usług nie może bowiem przesądzać rodzaj środków komunikacji, przy których wykorzystaniu dana usługa jest wykonywana. Sieć stanowi jedynie narzędzie, jakie można wykorzystać w celu świadczenia usługi mającej na celu zachowanie, ratowanie, przywracanie i poprawę zdrowia pacjentów.